Şantiye Dergisi 380. Sayı (Mart-Nisan 2020)

ğı olmayan, tek bir kapalı gök koşulu altında günışığını ele alan hesaplama yöntemleridir. Bu yöntemlerden en çok kullanılanları, sırasıyla “günışığı faktö- rü”, “ortalama günışığı faktörü”, “ortala- ma aydınlık düzeyi” ve “düşey aydınlık düzeyinin yatay aydınlık düzeyine (VH) oranı” olmaktadır. 2.1.1. Günışığı Faktörü İçmekânda çalışma düzlemi üzerinde yer alan bir noktanın aydınlık düzeyinin en- gelsiz ve CIE kapalı gök koşulu altında ya- tayda oluşan dış ortamaydınlık düzeyine oranı olarak tanımlanır [3]. İç mekanda çalışma düzleminde ele alınan noktanın aydınlık düzeyi gök bileşeni, dış yansımış bileşen ve iç yansımış bileşenin toplamı ile hesaplanmaktadır. 20. yüzyılın başla- rından itibaren standart, ölçme sistem- leri ve tasarım rehberlerinde yaygın bir şekilde kullanılan günışığı faktörü yüzde olarak ifade edilmektedir. 2.1.2. Ortalama Günışığı Faktörü Ele alınan herhangi bir düzleme düşen toplam günışığı akısının o düzlemin ala- nına oranının, engelsiz kapalı gök koşulu altında dış ortam aydınlık düzeyine ora- nı ortalama günışığı faktörü olarak ifade edilmektedir [4]. Yüzde 5 ve üzeri ortala- ma günışığı faktörü ek bir yapma aydın- latma gerektirmeden mekân içerisinde yeterli günışığı varlığını ifade ederken, yüzde 2, yüzde 5 arası ortalama günışı- ğı faktörü ise ek bir yapma aydınlatma gerekebilen durumları ifade etmektedir. Konut binalarında yaşama mekanlarına yönelik bu değer minimumyüzde 1.5 ola- rak belirlenmiştir [5]. 2.1.3. Ortalama Aydınlık Düzeyi Doğal ışık ile aydınlanan bir mekânda ya- tay çalışma düzlemindeki ortalama ay- dınlık düzeyi, o düzlemdeki görsel per- formansın sağlanması için gerekli olan günışığı etkinliğinin bir göstergesidir. Bu anlamda yatay çalışma düzleminde or- talama aydınlık düzeyinin istenilen dü- zeyden düşük olması görsel yetersizliğe neden olurken, fazla olması ise görsel konforsuzluğa neden olmaktadır [1]. Bu sebeple farklı görsel gereksinimlere göre standartlarda ve değerlendirme sistem- lerinde görsel konforun sağlanabilmesi- ne yönelik çeşitli ortalama aydınlık dü- zeyleri verilmektedir. Verilen bu aydınlık düzeylerinin tasarımlarda bir ölçüt ola- rak alınması ile görsel performansın sağ- landığı mekânlar elde edilmektedir. 2.2. İklime Dayalı/Dinamik Günışığı Değerlendirme Yöntemleri Statik yöntemlere alternatif olarak geliş- tirilmiş, mekânda var olan günışığı mik- tarını etkileyen iklim, konum, yönelim gibi değişkenler ile güneşten gelen doğ- rudan güneş ışınlarını da değerlendirme- ye alan yöntemlerdir. Bu anlamda iklime dayalı günışığı değerlendirme yöntemleri günışığının zamana göre çeşitliliğini yıl- lık iklim verilerine göre hesaplamalara dahil ederek aylık, dönemlik/mevsimlik ya da yıllık zaman aralıkları için yapılan değerlendirme yöntemleri olarak tanım- lanmaktadırlar [6]. Bu tür yöntemlerin kullanımı ile cephe tasarımlarına ilişkin yıllık günışığı performansı sonuçları elde edilebilmesi ve cephe tasarımalternatif- lerine yönelik günışığı performanslarının karşılaştırılması mümkün olmaktadır [2]. Galatio ve Beccali tarafından literatür araştırması temelli yapılan bir çalışma- ya göre, çeşitli amaçlar için yapılan gü- nışığı çalışmalarında kullanılan statik ve dinamik günışığı değerlendirme yöntem- leri analiz edilmiş ve çalışmalarda en çok günışığı otonomisi (DA) ve faydalı günı- şığı aydınlığı (UDI) yöntemlerinin iklime dayalı günışığı değerlendirme yöntemi olarak kullanıldığı belirlenmiştir [7]. Bu anlamda çalışma içerisinde temel ola- rak 4 başlık altında incelenen günışı- ğı otonomisi, faydalı günışığı aydınlığı, mekânsal günışığı otonomisi ve yıllık gü- neş ışığı alımı değerlendirme yöntemleri ele alınmaktadır. 2.2.1. Günışığı Otonomisi Günışığı otonomisi bir mekanda var olan belirli bir yatay düzlem için değerlendir- me yaparak, mekan için gerekli olan mi- nimum aydınlık düzeyinin sadece günı- şığı tarafından karşılandığı saatlerin bir yıl boyunca mekanın toplam kullanım saatlerine oranı olarak tanımlanmak- tadır [3]. Genellikle yıllık olarak alınan günışığı otonomisi değerleri mevsimsel, aylık veya günlük olarak da alınabilmek- tedir. Elde edilen günışığı otonomisinin yüzdesi aynı zamanda yıllık olarak ay- dınlatmaya yönelik enerji ihtiyacını da belirtmektedir. Günışığı seviyesi için kısmi puanlama ya- parak istenilen aydınlık düzeyinin yalnız- ca günışığı ile sağlanma sürekliliğini ve doğal aydınlatma miktarının istenen ay- dınlık düzeyine olan yakınlığını esas alan sürekli günışığı otonomisi yöntemi ile birlikte, kamaşmaya ve ısı kazançlarına sebep olan maksimum günışığı aydınlık düzeyinin ele alındığı maksimumgünışı- ğı otonomisi yöntemi günışığı otonomisi Tablo 1. İç mekânda günışığı performansının değerlendirilmesine yönelik yöntemler Statik Günışığı Değerlendirme Yöntemleri Dinamik Günışığı Değerlendirme Yöntemleri Günışığı Faktörü (DF) Ortalama Günışığı Faktörü (ADF) Bir Noktadaki Aydınlık Düzeyi (SPT) Ortalama Aydınlık Düzeyi Miktarı (Em) Düşey Aydınlık Düzeyi - Yatay Aydınlık Düzeyi Oranı (VH) Günışığı Otonomisi (DA) Sürekli Günışığı Otonomisi (DAcon) Maksimum Günışığı Otonomisi (DAmax) Faydalı Günışığı Aydınlığı (UDI) Mekânsal Günışığı Otonomisi (sDA) Yıllık Güneş Işığı Alımı (ASE) 75 MART-NİSAN 2020 MAKALE