Şantiye Dergisi 380. Sayı (Mart-Nisan 2020)

yöntemi baz alınarak oluşturulmuş diğer iklime dayalı günışığı değerlendirme yön- temleridir [3]. 2.2.4. Faydalı Günışığı Aydınlığı Çalışma düzlemindeki günışığı perfor- mansına dayalı olarak Mardaljevic ve Nabil tarafından 2005 yılında önerilen iklime bağlı günışığı değerlendirme yön- temidir [3]. Günışığı değerlendirmelerin- de eşik olarak alınan belirli bir aydınlık düzeyi yerine, iç mekânda günışığı per- formansının değerlendirilmesi amacıy- la kullanıcılar tarafından faydalı olarak nitelendirilen bir aralık belirtilmiştir. Faydalı günışığı aydınlığı değerlendirme yöntemine göre genel olarak görsel ye- tersizliğe neden olabilecek düşük (<100 lx) ve görsel konforsuzluğa neden olabi- lecek yüksek (>2000, 2500 lx) aydınlık dü- zeyleri değerlendirmeye alınmamakta- dır. Bu anlamda ofis çalışanları üzerinden yapılan değerlendirmeye göre belirlenen faydalı günışığı aydınlığı aralıkları aşağı- daki gibidir [8]. - UDI “Yetersiz günışığı aydınlığı” (<100 lx) - UDI “Ek bir yapma aydınlatma ilavesi ile ye- terli günışığı aydınlığı” (100 lx< x <500 lx) - UDI “Yeterli günışığı aydınlığı” (500 lx< x < 2000, 2500 lx) - UDI “Görsel ve/veya termal konforsuzluğa sebep olabilecek günışığı aydınlığı” (2000, 2500 lx <) Yapılan çeşitli çalışmalar sonucunda fay- dalı olma aralıklarının ofis yapıları ve ko- nut yapıları için değiştiği, aynı zamanda yüksek aydınlık düzeyinin bazı çalışma- larda farklı şekilde ele alındığı görülmek- tedir. Bu sebeple faydalı günışığı aydın- lığı değerlendirme aralıklarının kullanıcı profiline ve eylem çeşidine göre farklılık gösterdiği söylenebilmektedir. Diğer yan- dan faydalı günışığı aydınlığı genellikle binanın kullanım saatlerini ele alırken, aynı zamanda yıl boyunca gerçekleşen günışığı etkin saatleri üzerinden de de- ğerlendirme yapmaktadır [9]. 2.2.5. Mekânsal Günışığı Otonomisi IES tarafından iç mekânda günışığı de- ğerlendirme yöntemlerine yeni bir yak- laşım olarak 2012 yılında ortaya kon- muştur. Çalışma mekânları üzerinden yapılan analizler sonucunda hedef ay- dınlık düzeyinin 300 lx olarak belirlendi- ği yöntemde, 08.00-18.00 (10 saat) olarak ele alınan kullanım saatlerinde hacmin (taban alanının) yüzde 50’si için bu de- ğerin sağlanması istenmektedir. Ofisler, okullar, kütüphaneler, servis alanları, toplantı mekânları gibi benzer eylemle- rin gerçekleştirildiği çalışma mekânları için tanımlanan mekânsal günışığı oto- nomisi, aynı zamanda düzenli olarak kul- lanılan mekânlar için de bir ölçüt olarak alınabilmektedir [10]. 2.2.6. Yıllık Güneş Işığı Alımı Mekânsal günışığı otonomisi ile birlikte ortaya atılan bir diğer yaklaşım ise yıllık güneş ışığı alımıdır. Mekânsal günışığı otonomisinde görsel ve termal konfor- suzluğa sebep olabilecek direkt güneş ışığına karşı herhangi bir üst limit ol- maması sebebiyle yıllık güneş ışığı alı- mı ile birlikte kullanımı öngörülmüştür. Mekânın kullanım saatleri içerisinde gü- neş ışığınamaruz kalınan süre üzerinden değerlendirme yapan yıllık güneş ışığı alımı değerlendirme yönteminde, he- def olarak alınan ve güneşten kaynaklı meydana gelen 1000 lx aydınlık düzeyi- ninmekânın yıllık kullanım saatleri içeri- sinde 250 saatten fazla gerçekleşmesi ve kullanılabilir taban alanının%10’nundan fazla oluşması durumunda görsel konfor- suzluğun meydana gelebileceği belirtil- mektedir [10]. 3. CEPHE TASARIMINDA GÜNIŞIĞI DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİNİN KULLANIMINA İLİŞKİN ÖRNEK UYGULAMALAR Çalışmanın bu bölümünde, ofis ve konut olmak üzere iki farklı tipolojide cephe ta- sarımının günışığı performansına etkisini değerlendiren örnek uygulamalara yer verilmiştir. 3.1. İç Mekândaki Günışığı Performansının Çalışma Mekânlarında Belirlenmesine İlişkin Örnek Çalışmada, iki kişilik çalışma mekânı ele alınmış ve mevcut cephe tasarımının iç mekândaki günışığı performansına etkisi irdelenmiştir. Ele alınan çalışma mekânı 5.00 m x 3.45 m x 2.80 m boyutlarında olup, mekânın güney cephesinde bir adet, doğu ve batı cephelerinde de birer adet olmak üzere toplam üç adet açık- lık bulunmaktadır. Bu açıklıklara yöne- lik saydamlık oranları ise sırası ile %25, %18, %18’dir. Hesaplamalarda DIALUX simülasyon programı kullanılmış, tüm yılı temsilen 15 Aralık ve 15 Haziran ta- rihleri için yerden 0.85 metre yükseklik- teki yatay çalışma düzleminde gerçekle- şen değerler hesaplanmıştır. Ele alınan çalışma mekânına ve cepheye yönelik iç mekânda gerçekleşen günışığı perfor- mansını etkileyen değişkenler ise Tablo 2’de verildiği gibi olmaktadır. Hesaplamalarda yapılan kabuller aşağı- da verilmiştir: - Faydalı günışığı aydınlığı değerlendirme yönteminde ofis yapıları için ek bir aydın- latma gerektirmeyen ve kamaşmadan kay- naklı görsel konforsuzluğa sebep olmayan (500 lx < E < 2000 lx) değer aralığı hesapla- malarda dikkate alınmıştır [8]. - Hesaplamalar ele alınanmekanın kullanım saatleri olan 09.00-18.00 saatleri üzerinden yapılmıştır. - Değerlendirmelerin bütün yılı kapsaması amacıyla temsili hesap tarihleri ve saatleri belirlenmiştir. CIE tarafından kabul edilmiş açık, kapalı ve ortalama gök modellerinin kullanıldığı hesaplamalarda, ele alınan he- sap tarih ve saatlerine yönelik İstanbul için belirlenen ve yıllık iklim verilerinden elde edilen gök modelleri kullanılmıştır [11]. - EN-12464 standardında yer alan verilere 76 MART-NİSAN 2020 MAKALE