Şantiye Dergisi 381. Sayı (Mayıs-Haziran 2020)

TEKNİK Yangın anında sıcaklık 5 dakika sonra 5.550 C’ye 10 dakika sonra 6.600 C’ye 15 dakika sonra 7.200 C’ye 30 dakika sonra 8.200 C’ye 1 saat sonra ise 9.270 C’ye yükselmektedir. Görüldüğü gibi en büyük sıcaklık artışı ilk 5 dakikada olmaktadır. Bu- nun için yangınlarda ilk dakikalar, hat- ta saniyeler çok önemlidir. Yapılan çalışmalara göre, yangı- nın başlamasına ve yayılmasına en büyük etken olan harlama (flashover) zamanları 1950’lerde 15 dakika iken, 25 yıl önce bu süre 5 dakikaya, günü- müzde ise 3 dakikaya kadar inmiştir. Harlama zamanlarındaki bu tarih- sel azalma yangından kaçışı zorlaştır- mıştır. Bunun en büyük nedeni, son 50 yılda bulunduğumuz ortamlarda ge- leneksel malzemelerin yerini plastik malzemelerin almasıdır. Hem harla- ma zamanı hem de yangın durumun- da sıcaklığın yükselişi, ilk dakikalarda yangının yayılmasının, önlenmesinin ve kaçışın ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. Binalarda artan enerji ve haberleş- me ihtiyacını karşılamak üzere fark- lı tipte, büyüklükte kabloların yoğun ve sık aralıklarla kullanılması sonucu yangın yükleri artmaktadır. Kablolar bina boşluklarında yatay döşeme, yükselen şaftlarda dikey döşeme, ge- nel döşeme gibi tipik döşeme şekille- rinde kullanılmaktadır. Kablolar genel olarak iletken, izo- lasyon, metalik ekran, zırh, kılıf gibi metalik ve plastik kısımlardan oluşur. Fiber kabloda ise iletkenin yerini fiber cam almaktadır. İletken, zırh ve ekran yanmayan metalik kısımları oluştururken, ilet- kenin yalıtımını sağlayan izolasyon ve kabloyu dış etkenlerden koruyarak elastikiyetini sağlayan kılıf plastik kat- manları organikmalzemelerden oluş- maktadır. Organikmalzemeler karbon içerikleri nedeni ile, çeşitli sıcaklıklar- da tutuşma özelliğine sahiptir. Enerji kabloları çeşitli nedenlerle (kısa devre, kaçak akım, aşırı ısınma, mekanik-termik özeliklerinin zayıf ol- ması) yangınlara neden olabilmekte- dir. Bina içindeki zayıf akım/gerilim, data ve fiber optik kabloları ise, yan- gına kendileri sebep olmaz iken, ale- vin yayılmasına neden olabilmektedir. Kabloların yanmasından kaynak- lı önemli zararlar; alev ilerlemesi, du- man ve asit gaz emisyonudur. Burada genel döşemede alev ilerlemesi ilk sı- rayı alırken, yangından kaçışta duman yoğunluğu, elektronik ekipmanların korunmasında ise asit gaz emisyonu ile oluşan korozyon kaynaklı zararlar ön plan çıkmaktadır. Özellikle son 20 yılda yangın per- formansı önemli olan kablolarda plas- tik malzemelerin çeşitli katkı malze- meleri modifiye edilerek veya ilave katmanlar ile yangın performansları (alev geciktiricilileri) artırılarak du- man yoğunlukları, asit/gaz oranları düşürülmüştür. Bu değerler, standart- ların istediği değerlere göre kontrol edilmektedir. Yangına dayanıklılık içinse iletkeni sıcaklıktan koruyacak özel ilave tedbirler alınmaktadır. Genel olarak yangın performans- lı kablolar LSOH, LSZH (Low Smoke, Zero Halogen), LSHF (Low Smoke, Halogen Free) gibi kısa kodlamalar- la adlandırılmaktadır. Yangınların yol açtığı can ve mal kayıpları, hasarlar düşünüldüğünde, yangın performans- lı kabloların kullanımı son yıllarda yö- netmeliklerde de zorunlu hale gelmiş- tir. Örneğin Elektrik Kuvvetli Akımlar Tesisleri Yönetmeliği, madde 58 a-10 “Kablolar döşenecekleri yerlerin özel- liklerine uygun tipte seçilmelidir. İn- sanların yoğun bulunduğu, paniğin yaşanabileceği tüm yapılar, yüksek katlı binalar, hastaneler, tüneller, ti- yatrolar, okullar, alış-veriş merkezle- ri gibi yapı ve yerlerde yangın anında az duman çıkaran, halojensiz özellikli kablolar kullanılmalıdır” ve Binaların Yangından Korunması Hakkında Yö- netmelik değişiklik madde 31 “Sağ- 69 MAYIS-HAZİRAN 2020