Şantiye Dergisi 381. Sayı (Mayıs-Haziran 2020)

TEKNİK lık hizmeti amaçlı binalarda, 100’den fazla kişinin bulunduğu konaklama amaçlı binalarda ve kullanıcı sayısı 1000’i geçen toplanma amaçlı bina- larda her türlü besleme ve dağıtım kabloları ve kablo muhafazaların- da kullanılan malzemelerin halojen- den arındırılmış ve yangına maruz kaldığında herhangi bir zehirli gaz üretmeyen özellikte olması gerekir.” denilmektedir. Kabloların yangın performansı, uluslararası IEC (International Elect- rotechnical Commission) standartları referans alınarak, 4 ana başlık altında özetlenebilir: 1. Alev İlerlemesi (Flame Propagation) Çoklu kablo sistemlerinde yangı- nın ilerlemesi simüle edilmektedir. Ürün performansı ne kadar iyi ise, yangının bina içinde diğer bölümle- re ve katlara yayılma riski o kadar az olacaktır. Test standardı IEC 60332-3-22AF/ R, -22A, 23B/, 24C, 25D kategorilerin- den oluşan 3,5 metre uzunluğunda merdivende yanma testleridir. Limitli zaman aralığında uygulanan standart alevin (20 kW) dikey düzlemde kablo demetleri üzerinden hangi uzunluk- ta yayıldığı tespit edilmektedir. Test sonunda yanan kısım 2,5 metreyi aşmamalıdır. Genel olarak, testlerin zorluk de- recesi göreceli olarak plastik hacmi- ne ve yanma süresine göre, D’den A’ya doğru artmaktadır. Kabloların hangi yanma kategorisinde olacağı, kablo tip test standartları tarafından belir- lenmektedir. Kullanıcılar veya proje sahipleri üstün yanma kategorilerini ürünlerde talep edebilirler. Yangın performansı kablo yapısı, tipi, iletken kesiti, damar sayısı, kul- lanılan malzemeler, katman kalınlık- ları, kablo çapları gibi değişkenlere bağlıdır. Tip, kesit, boyut, renk, geomet- rik ve elektriksel parametreler olarak aynı olan kablolar doğal olarak kulla- nıcılar tarafından aynı performansta görülebilir. Fakat yukarıdaki örnekte olduğu gibi,yanma testleri olmaksı- zın, yanma performansını tespit et- mek mümkün değildir. 2. Alev Altında Devre Bütünlüğü (Circuit Integrity Under Fire Condition) Alev altında devre bütünlüğü özel- liği, hayati ekipmanların beslemesin- de (yangın su pompaları, havalan- dırma jet fanları, yangın asansörleri, aydınlatmalar) ve yangın alarm, önle- me ve haberleşme sistemlerinde kul- lanılan kabloların taşıması gereken en önemli özelliktir. Enerji kabloları için faz-faz arası gerilim altında, zayıf akım kabloları için beyan veya standart, kriter ge- rilimi altında, 750ºC sıcaklıkta fonk- siyonunu, devre bütünlüğünü kısa devre olmadan en az 180 dakika bo- yunca sürdürebilmesi simüle edil- mektedir. Fiber optik kabloların ise, fiberlerin ısıdan korunarak test sıra- sında ve test sonrasındaki 15 dakika- lık soğuma periyodunda kırılmaması gerekmektedir. Kablolara alev altında akım ilet- me özelliği, genel olarak mika bant- lar ve/veya özel silikon malzemeler, ilave alev bariyer katmanları ile sağ- lanmaktadır. Yüksek sıcaklığa daya- nıklı bu malzemeler, yangın altında izolasyon görevi görürken, iletkenin yüksek sıcaklıklarda eriyerek kısa dev- re olmasını önlemektedir. Kablonun performansında gerilim seviyesi çok önemli bir rol oynamak- tadır. Kablolar yangın altında yapım standartlarında beyan edilen gerilim- lere dayanabilmelidir. Benzer kablo- lar, 500 V ve 1000 V testlerinde ayrı ayrı test edildiğinde, 500 V testi geçerken, daha yüksek gerilimolan 1000 V testte başarısız olmaktadır. Burada, 1000 V yüksek gerilimnedeni ile oluşan elekt- riksel alan stres büyüklüğü kısa devre- ye neden olmakta ve devre bütünlüğü ortadan kalkmaktadır. IEC 60331 testine ilave olarak, çapı 20 mm altındaki acil devre kabloları (emergency circuit) ve fiber optik kab- loları için EN 50200 standartlarına göre 830ºC alev altında darbeli(en az 15/30/60/90/120 dak.) ve su püskürt- meli EN 50200 Annex E (en az 30 dak) olan testler bulunmaktadır. Yangın altında kabloların sarsıntıya ve/veya yangın ile devreye giren sprinkler sis- temlerindeki sular dahil, itfaiyeci su- ları gibi dış etkenlere dayanımı simüle edilir. Kabloların teste dayandığı süre PH ifadesi ile belirtilir. Örneğin PH 120, kablonun 120 dakika boyunca fonksi- yonunu sürdürdüğünü gösterir. 3. Düşük Duman Yoğunluğu (Smoke Emission) Plastik malzemelerin yanma sıra- sında açığa çıkardığı yüksek yoğun- luktaki duman, boğulma ve zehir- 70 MAYIS-HAZİRAN 2020