Şantiye Dergisi 384. Sayı (Kasım-Aralık 2020)

47 KASIM-ARALIK 2020 KILAVUZ rirken, hareketliliğinde kısıtlılığa maruz kalabilir. Yürüyüş güzergahında pek çok kişi için farkına varılmadan aşılabilen bir basamak, tekerlekli sandalye kullanıcısının karşısına çıktığında onu tamamen çaresiz bırakıp, bu kişinin engelli hale gelmesine yol açmaktadır. Oysa iki kot uygun nitelik- te rampa ile birbirine bağlandığında, yani “Erişilebilirlik” sağlandığında, herkesin kullanımına uygun güzargah dü- zenlenmiş olacaktır. Erişilebilirlik Zinciri Kentlerdeki farklı hizmetlerin sunulduğu sağlık yapıları, okullar, kamu hizmet binaları, işyerleri ve konut binalarını; kaldırımlar, parklar, yaya geçitleri gibi açık alanları ve bun- ları birbirine bağlayan ulaşım sistemlerini herkesin günün herhangi bir saatinde kullanması gerekebilir. Bu nedenle bunların sadece bir kısmının erişilebilir olması yeterli de- ğildir. Örneğin bir görme engelli kamu binasından hizmet almak istediğinde, evinden çıkıp bu binaya erişinceye kadar kullanacağı kaldırımlarda gerekli engelsiz geçiş genişlikle- ri, ışıklı yaya geçidinde sesli sinyal, toplu taşıma durağında gelen araç ve aracın içinde varılan durakla ilgili sesli anons, araçtan indiği duraktan gideceği binaya gerekli yönlendir- me ve bahçe girişinden binanın danışma bankosuna kadar bordür takibi veya hissedilebilir yürüme yüzeyi işareti uygu- laması bulunmalıdır. Bu düzenlemeler erişilebilirlik zincirini oluşturur. Her bir düzenleme ise bu zincirin bir halkasıdır ve halkalardan birinin kopması tüm zincirin bozulmasına, yani erişilebilirliğin sağlanamamasına neden olacaktır. Söz konusu erişilebilirlik zincirinin oluşturulması için konut bi- nalarında erişilebilirlik açısından en önemli ilke, “uyarlana- bilir konut” tasarımının yapılmasıdır. Uyarlanabilir konutlar, konut ortak alanlarında erişilebilirliğin sağlandığı, konut içinde ise istendiğinde erişilebilir donanımların eklenmesi ve küçük değişikliklerle engelli ve yaşlılar için erişilebilirlik gerekli düzenlemelerin yapılmasını sağlar. Erişilebilirliğin sağlanmasında mimari çözümlerin ter- cih edilmesi bir diğer temel ilkedir. Örneğin kot farklarının aşılmasında rampa gibi binaya ait mimari çözümler önce- likle tasarlanmalıdır. Rampa yapılmasının teknik açıdan mümkün olmadığı durumlardamekanik çözümler seçenek olarak değerlendirilmeli, ilk olarak da asansör düzenlen- melidir. Kaldırma ve iletme platformu ise son tercih olarak düşünülmelidir. Mimari çözümlerin önceliği, 10 işletmema- liyeti nedeniyle kapatılan veya elektrik kesintisi nedeniyle çalışmama sorunu yaşanabilenmekanik çözümlerden farklı olarak, her koşulda kullanılabilmesidir. 1. ERIŞILEBILIRLIKTE ÖLÇÜLER VE TEMEL TASARIM KURALLARI 1.1. Genel Ölçüler Yapılı çevrenin tasarlanmasında temel kural, farklı özel- liklere sahip kullanıcıların ihtiyaçlarının aynı tasarımda kar- şılanması olmalıdır. Herkesin kullanımı için gerekli koşullar aynı güzergahta, aynı girişte ve aynı mekanlarda sağlanma- lıdır. Bu ihtiyaçlardan biri hareketlilikleri için farklı yardımcı araç-gereç kullanan veya farklı özelliklerdeki bireylerin ha- reket ederken gerek duyduğu geçiş genişliğidir. Söz konusu geçiş genişliği ölçüleri Şekil 1.1’de yer almaktadır. Tasarımda, hayata geçirilecek kullanım alanlarının ha- reket kısıtlılığı olanlar açısından çalışıp çalışmadığının kont- rolü için yeterli erişilebilir güzergah bulunup bulunmadığı- na bakılmalıdır. Erişilebilir güzergahlar, net genişliği, yüzey dokusu özellikleri, yürüyüş güzergahına paralel veya dik eğimlerin uygunluğu ve düzey değişikliklerinin çözümleri ile engelli ve hareket kısıtlılığı bulunan kişilerin kullanabil- mesine olanak sağlanan hareket alanlarıdır. Erişilebilir güzergah için ilk ölçüt, “geçiş genişliği”dir. Geçiş genişlikleri hem kapı gibi geçilen yerler hemde yürü- yüş boyunca ilerlenecek olan alanlar için sağlanırken, her zaman için net, yani temiz, diğer bir deyişle üzerinde engel veya çıkıntı olmayacak şekilde düşünülmesi gereken ölçü- ler kullanılmalıdır. Yardımcı araç gereç ile hareketlilik sağlayan bir kulla- nıcı için erişilebilir güzergâhın net (temiz) geçiş genişliği 90 cm’den az olmamalıdır (Şekil 1.2). Tekerlekli sandalyenin hareketliliği için yatayda ve dü- şeyde sağlanması gereken özellikler tasarımı en çok etki- leyecek ölçütlerdendir. Duran bir tekerlekli sandalye için gerekli net zemin alanı 76 cm x 122 cm’dir (Şekil 1.3). Şekil 1.2. Erişilebilir Güzergâh Genişliği Şekil 1.1. Genel Ölçüler