Şantiye Dergisi 384. Sayı (Kasım-Aralık 2020)

82 KASIM-ARALIK 2020 ARAŞTIRMA Giriş B etonarme kiriş ve kolon kesitlerinin taşıma güç- leri, gerekli denge ve uygunluk denklemlerinden yararlanılarak hesaplanır. Uygunluk denklemleri yazılırken beton birim ezilme kısalması eCU’nun bilinmesi gerekir. eCU, yükleme hızı, basınç hızı, basınç bölgesinin geometrisi, sargı etkisi, birim deformasyon da- ğılımının eğimi gibi birçok değişkenden etkilenir. Yönetme- liklerde bu değişkenler dikkate alınmaz. Türk yönetmeliği TS 500’de, Amerikan yönetmeliği ACI 318’de betonun birim ezilme kısalmasının dayanımı ne olursa olsun 0,003 varsa- yılması öngörülmektedir. Eurocode’da ise eCU’un normal dayanımlı betonlar için 0,0035 alınırken, yüksek dayanımlı betonlar için aşağıdaki denklemden hesaplanmaktadır. eCU = 0,0026 + 0,035 (0,90 – 0,01*fCK)4 (1) Yönetmeliklerde betonun birim ezilme katsayısını et- kileyen yükleme hızı, basınç bölgesinin geometrisi, sargı etkisi, birim deformasyon dağılımının eğimi gibi değişken- ler dikkate alınmamaktadır. Dolayısıyla bu değerler tartış- maya açıktır. Bu çalışmada yönetmeliklerde yapılan varsayımlardan hangisinin gerçeğe daha yakın olduğu değerlendirilecektir. Yöntem Bir varsayımın ne denli gerçekçi olduğunu anlamak için kesin çözümün var olması gerekir. Betonarmede maalesef kesin çözümden söz etmek olası değildir. Betonarmenin gerçek davranışlarını bilmeyenlerin sundukları kesin çö- zümler birtakım varsayımlara dayanmaktadır. Bu nedenle karşılaştırmada kullanılacak yöntem, kesin yöntem değil, daha doğru yöntem olarak tanımlanacaktır. Bu çalışmada, kiriş ve kolon kesitleri için daha gerçekçi malzememodelleri kullanılarak farklı beton birimezilme değerleri içinmoment değerleri hesaplanıp, bu yaklaşımla oluşacak M - eCU eğ- rilerinin tepe noktasındaki momentin, kesitin maksimum taşıma gücümomenti olacak ve bumoment yönetmelikler- de varsayılan taşıma gücümomentlerle karşılaştırılacaktır. Kiriş Kesitleri Dengeli donatı oranı, eğilme altındaki betonarme bir kirişin taşıma gücüne, çekme donatısının akması ve en dış basınç lifindeki betonun aynı anda ezilmesi ile ulaşılma- sını sağlayan donatı oranıdır. Kiriş toplam yüksekliği, 300 mm’den ve döşeme kalınlığının üç katından daha küçük olamaz. Kiriş gövde genişliği 200 mm’den az, kiriş toplam yüksekliği ile kolon genişliği toplamından fazla olamaz. Dişli döşeme dişleri, çerçeve kirişi olmayan ikincil kiriş- ler, ön gerilmeli ve önüretimli kirişler, kiriş boyutlarıyla ilgili yukarıdaki koşullara uymak zorunda değildir. Kirişlerde net beton örtüsü, özel yapılar dışında, dıştaki elemanlarda 25 mm’den, içteki elemanlarda 20 mm’den az olmamalıdır. Kirişlerde sıra içinde veya sıralar arasında donatı çu- bukları arasında kalan net aralık, 20 mm’den ve donatı çapından ve en büyük agrega boyutunun 4/3’ünden az ol- mamalıdır. Demet donatı kullanıldığında anma çapı φ esas alınmalıdır. Kirişlerde pilye bükümnoktaları, kuramsal kesimnokta- Yasemin Erdoğan Makine & İnşaat Mühendisi Betonun Birim Ezilme Kısalması ile İlgili Bir İrdeleme